Month: November 2022

၃.  စာသင်ခန်းပြင်ပ လှုပ်ရှားမှုများ ( extra curricular activities)

အားကစား, လုပ်အားပေး , အသင်းအဖွဲ့,  ခေါင်းဆောင်မှုအရည်အသွေး, ဝါသနာ , သုတေသန နှင့် စာတန်းပြုစုမှုအတွေ့အကြုံ စသည်တို့ကို ဆိုလိုပါတယ်။ တခုခု ရှိတာ ကောင်းပါတယ်။ စာကလွဲလို့ ဘာမှ သုံးမရတဲ့ စာဂျပိုး လို့အမြင်မခံရအောင်ပါ။ ဘယ် activity ကမှ ပိုကောင်းတယ်ရယ်လို့မရှိပါ။ ဒါပေမဲ့ ဘယ်ဟာကို မဆို လုပ်ပြီဆိုလျှင်တော့ ဇောက်ချပြီး တစိုက်မတ်မတ်လုပ်သင့်ပါတယ်။ အသင်း (club) ၃-၄ ခုမှာ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ်ရှိတာထက် ကိုယ်တကယ် စိတ်ပါတဲ့ အသင်း တခုထဲမှာ ဥက္ကဋ္ဌ, အတွင်းရေးမှုး ဖြစ်တာက ပိုကောင်းပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲလို ဖြစ်နိုင်ဖို့ဆိုရင် ၉တန်း ထဲက စပြီး အသင်းဝင် အနေနဲ့ စတင် ပါဝင် လှုပ်ရှားသင့်ပါတယ်။ ဒါမှ ၁၁/၁၂ တန်းရောက်ရင်ကိုယ်က ခေါင်းဆောင် နေရာတွေကို ဝင် အရွေးခံဖို့ အနေတော်ဖြစ်မှာပါ။ အင်္ဂလိပ် လိုတော့ leadership skills လို့ခေါ်ပါတယ်။ နွေရာသီမှာ ပိုက်ဆံပေးတက်ရတဲ့ leadership skill courses တွေရှိ ပေမဲ့ တကယ် အပြင်မှာလက်တွေ့ သရုပ်ဖေါ်ပြပြီး ကျောင်းမှာ ခေါင်းဆောင် တက်ဖြစ်တာက သင်တန်းတက်ပြီးရတဲ့ လက်မှတ်ထက် ပိုတာသွားပါလိမ့်မယ်။ 

နမူနာ ကျောင်းတွေမှာ ရှိလေ့ရှိတဲ့ အသင်းအဖွဲ့တွေကတော့  ကျောင်းသတင်းစာတို့, စကားရေလုအသင်း( debate club), စက်ရုပ်အသင်း (robot club), key club, ကျောင်းကောင်စီ ( student government) , စသည့် ဝါသနာပါရာအသင်းအဖွဲ့တွေဖြစ်ပါတယ်။  တကယ်လို့ ကိုယ်က idea ထူးထူးခြားခြားလေးရပြီး ကျောင်းမှာ မရှိသေးတဲ့အသင်း တခုကို ကိုယ်က အောင်မြင်စွာ ထောင်ဖြစ်ရင်တော့ founder of a club အနေနဲ့ အတော်လေး impression ကောင်းကောင်းရတတ်ပါတယ်။ တခါတလေကျလဲ ကျောင်းမှာရှိတဲ့ အသင်းလောက်နဲ့တင်မရပ်ပါနဲ့။ မျက်စိ ဖွင့်ထားပါ။ ရပ်ကွက်, မြို့နယ် level မှာ လှုပ်ရှားတဲ့ အသင်းတွေမှာ ပါဝင် လှုပ်ရှားခဲ့ရင်လဲ  ကျောင်းက အသင်းအဖွဲ့တွေမှာ လှုပ်ရှားတာနဲ့ တန်းတူ ပါဘဲ။ တမြို့နဲ့တမြို့, တကျောင်းနဲ့တကျောင်း, ကိုယ့်ဝါသနာနဲ့သူ့ဝါသနာ အများကြီး ကွဲပြား တာမို့  တဦးလုပ်တာနဲ့တဦးကို အရမ်းကြီး နှိုင်းယှဉ်ဖို့ မကြိုးစား သင့်ပါ။ အိုင်ဒီယာလေးသာယူ ပြီးကိုယ်နဲ့ သင့်တော်တာကို ရှာလုပ်သင့်ပါတယ်။

Leadership ပြီးနောက်တခု ကြည့်တာတော့ service ( လုပ်အားပေးမှု) ပါ။ အဲဒီမှာ လဲ တခုခုကို စွဲစွဲမြဲမြဲလုပ်တာကပိုကောင်းပါတယ်။ ဥပမာ တပါတ်တရက် ၄နှစ်ဆက်တိုက် food pantry မှာလုပ်အားပေးထားတာက နွေရာသီ တခါလောက် nursing home မှာ တပါတ် သွားလုပ်အားပေးဖူးတာထက် ပို impactful ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ ကိုယ့်ထက်အတန်းငယ်ပြီး စာ မလိုက်နိုင်ဖြစ်နေတဲ့ ကျောင်းသားမျိုးကို free tutoring /စာသင်ပေး ခြင်းမျိုးဟာလဲလုပ်အားပေး အိုင်ဒီယာတမျိုးပါဘဲ။

နောက်တခုကတော့ music နဲ့ Sports ပါဘဲ။ ခြုံပြောရရင်, ဝါသနာပါရင်တော့လုပ်ပါ။ ဒါပေမယ့် Ivy နဲ့ top 10 schools ဝင်ဖို့လုပ်နေတာဆိုရင်တော့ တခြား activity တွေလောက် လုပ်ရကြိုးနပ်လေ့မရှိပါဘူး။ They are mistakenly overrated. Hard proof တော့မရှိပါ။ My own personal experience and sixth sense လို့ဘဲဆိုပါရစေ။ ဆိုလိုတာက အရမ်းကိုထိပ်ရောက် အောင်မြင်မှ နဲနဲ ထဲ့ အစဉ်းစားခံရပါတယ်။ စန္တယား တီးတတ်ရုံ, တယောထိုးတတ်ရုံနဲ့ အမှတ်ပိုမရပါဘူး။ Taylor Swift လောက်အောင်မြင်ပြီး စီးရီးတွေဘာတွေထွက်ထားနိုင်ရင်တော့တမျိုးပေါ့ ။ အားကစားလဲထိုနည်းတူပါဘဲ။ ဝါသနာပါရင်တော့လုပ်ပါ။ ကျန်းမာရေး အတွက် လုပ်ခြင်ရင်လုပ်ပါ။ ဒါပေမဲ့ ကျောင်း တင်းနစ်လက်ရွေးစဉ်ဖြစ်ရုံလောက်, ရေကူးအသင်း ကက်ပတိန်ဖြစ်ရုံလောက်နဲ့ အမှတ်ပိုမရပါ။ National (တနိုင်င်ငံလုံး အဆင့်), regional level champion လောက်ဖြစ်ရင်တော့တမျိုးပေါ့။ဒါပေမဲ့problem က အဲဒီ level  ရောက် အောင်မြင်တဲ့ အားကစားသမား တဦးဖြစ်ဖို့က အရမ်းရင်းနှီး ( sacrifice) ရပါတယ်။ အဲဒီ level  အားကစားသမား တွေဟာ တနေ့ ၄-၅ နာရီ , တပါတ် ၆ရက်လောက် ၇-၈နှစ်လောက် လေ့ကျင့်training ယူကြရပါတယ်။ အများစုက စာကို ပစ်ပြီး အားကစားကိုဘဲ စုံးလုံး နှစ်လိုက်ရလေ့ရှိပါတယ်။ ဒါတောင်ကိုယ့်ကလေးက talent ရှိပြီး အသက် ၇-၈ လောက်ထဲက စ ကစားထားမှ။ အဲလို အားကစားသမား ကလေးတွေကဘယ်အားကစားမှာမဆိုတပုံကြီး။ အထူးသဖြင့် Caucasian ( လူဖြူမျိုး) တွေပေါ့။ မောင်ဘဦး အတွေ့အကြုံ ပြောရရင် top 10နဲ့ Ivy ကိုဝင်သွားကြတဲ့ ကိုယ့်ရှေ့ကကလေးတွေရော, ကိုယ့်သမီး ကိုယ်တိုင်ကော ဘယ်သူမှအားကစားကို အားမကိုးနိုင်ကြပါဘူး။ သမီးဆိုရင် အသက် ၈-၉နှစ်ထဲက တပါတ်၆ရက် လုပ်လာတဲ့ , ကိုယ့်district level မှာ ချန်ပီယန် ဖြစ်နေတဲ့ အားကစားကို ၁၁ တန်းကစပြီး လျှော့လိုက်ရ ပါတယ်။ အများစုလဲ အရင်ပါနေကျ အားကစား အသင်းတွေကတောင်ထွက်, ကစားချိန်ရှော့ စသည်ဖြင့် စာများတဲ့  ၁၁တန်းလောက်မှာ adjust ပြန်လုပ်ပေးရပါတယ်။ ဆိုလိုတာက to get a bigger bang for the buck ရခြင်ရင် အားကစားကို ပိုဖိမဲ့အစားဥပမာ AP subject ပိုယူတာတို့ , SAT practice ကို ဖိလုပ်တာတို့က ပိုတွက်ခြေကိုက်လိမ့်မယ်။  

နောက်ဆုံး တခုကတော့ သုတေသန အတွေ့ အကြုံ, စာတန်းပြုစုမှု ( research and publication experience) နဲ့အလုပ်သင် ( internship) အတွေ့အကြုံတွေပါ။ ရှိနိုင်ရင်ကောင်းပါတယ်။ ကိုယ့်ကျောင်း ကိုယ့်အရပ်နဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ပေါ်လာတဲ့ အခွင့်အရေး ကို ဖမ်းဆွဲ ယူရတာမို့ အရံသင့် မျက်စေ့ဖွင့် နားစွင့်ထားပါ။ တနေရာနဲ့တနေရာ  တကျောင်းနဲ့တကျောင်း ထပ်တူမကျပါ။ တချို့ကျောင်းတွေက အဲလိုမျိုး သုတေသန လုပ်တဲ့ system/ tradition ကbuilt in ဖြစ်ပြီးနေပေမဲ့ တချို့မှာတော့ ကလေးက actively seek out လုပ်ရတယ်။ က​လေးကကိုယ်လုပ်ချင်စိတ်ရှိတာကို ဆရာတွေကသိအောင် ကိုယ့် ဘက်ကစပြီး initiate လုပ်ရပါမယ်။ တချို့ ဒေသမှာတော့ ကျောင်းတွေကအနီးနားက industry, စက်ရုံ, တက္ကသိုလ် တွေနဲ့ ချိတ်ဆက် collaborate လုပ်ထားပြီး ကိုယ့်ကျောင်းသားကို အဲဒီနေရာတွေကို ပို့ပေးနိုင်တဲ့ အစီအစဉ် တွေ ရှိ ကောင်းရှိနေနိုင်ပါတယ်။ မျက်စိဖွင့် ထားကြပါ။ 

၄.  ကျောင်းဝင်ခွင့် စာစီစာကုံး ( admission essay)

မရေးမနေရ အနဲဆုံး တပုဒ်ရေးရပါတယ်။ တချို့ ကျောင်းတွေက ၂-၃ ပုဒ်ရေးရပါတယ်။ ကျောင်းလျှောက်လွှာတင်ရာမှာ ကျောင်းသား တွေနဲနဲ အလုပ်ရှုပ်သက်သာအောင် standardized တပုံစံထဲဖြစ်အောင်လုပ်ထားတဲ့ ကျောင်းတိုင်းလိုလို ကလက်ခံတဲ့ common application form ဆိုတာရှိပါတယ်။ အဲဒီ form ထဲမှာပါတဲ့  အက်ဆေးက common essay လို့ခေါ်ပြီး အဓိက အကျဆုံး ဖြစ်ပေမဲ့ တချို့ ကောလိပ် တွေက College specific essay ( ဥပမာ သင်ဘာကြောင့် MIT တက်ခြင်ပါသလဲ ဆိုတဲ့ အက်ဆေးမျိုး) ထပ်ရေးခိုင်းပါတယ်။ 

Common essay မှာက prompt ( ခေါင်းစဉ်) မရှိဘူး ။ ရေးချင်တာရေးလို့ရတယ်။ ဒါပေမဲ့ စာလုံး ၆၅၀ ထိဘဲရေးခွင့်ရှိတယ်။ type စာလုံးနဲ့ဆို A4 paper ရဲ့ တမျက်နှာခွဲ လောက်သွားကျမယ်။ တော်တော် ခေါင်းခြောက်ရပါတယ်။ ကိုယ့် resume မှာပါ ပြီးသား accomplishments တွေကို စာကြောင်းအနေနဲ့ ပြန်ရေးလို့ကတော့ဘဲဥဘဲ။ကျောင်းသား ဟာ ဘယ်လောက် creativity and original idea ရှိလဲ, ရှိတဲ့ဟာကို သူများက နားလည်အောင် ချရေးပြနိုင်တဲ့ Grammer and language skill ရှိမရှိ, လိုရင်းကို ရောက်အောင် ကျစ်ကျစ်လစ်လစ် ရေးနိုင်မရေးနိုင်, ဖတ်သူစိတ်ဝင်စား အောင် ဆွဲဆောင် နိုင်ခြင်းရှိမရှိ, vocabulary ဘယ်လောက် ကြွယ်ဝ မကြွယ်ဝဆိုတာ တွေကို တခါထဲ indirectly ပေါင်းစစ်လိုက်တဲ့သဘောမျိုး ပါဘဲ။ ဒီနေရာ မှာတော့ ခဏ ခဏ အတန်းထဲမှာ essay assignment ပေးခံရသူတွေ, advanced AP level English ယူထားသူတွေက အကျင့်ရနေပြီး နဲနဲ တပန်းသာနိုင်ပါတယ်။ အများစုဟာ ၁-၂ လကြိုပြီး ဘာရေးမယ်ဆိုတာ ကို ကြို စဉ်းစားပြင်ဆင်ထားသင့်ပါတယ်။ ကိုယ်က  လျှင်ရင် အက်ဆေးထဲမှာ ကိုယ့်ရဲ့ accomplishment လေးတွေကိုပါ မသိမသာ ပါးပါးလေး ထဲ့လို့ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ၄တန်းကျောင်းသားရေးသလို “ about myself “ essay မဖြစ်သွားရင် ပြီး တာပါဘဲ။ Essay စာအုပ်တွေ ဝယ်ဖတ်ပြီး နဲနဲ idea သိရုံလောက်ဖတ်တာတော့ အမှား မရှိပေမဲ့ ကိုယ့် အော်ရီဂျင်နယ် အိုင်ဒီယာနဲ့ ၁၇-၁၈ အထက်တန်း ကျောင်းသားအမြင်နဲ့ ရေးဖို့က  ပိုအရေးကြီးပါတယ်။ Cliche တွေထပ် နေတဲ့ အက်ဆေး, အသက် ၄၀ အရွယ် English literature ပါမောက္ခ စတိုင် နဲ့ ရေးထား တဲ့ အက်ဆေးတွေ ကိုလဲ admission officer တွေက မကြိုက်ပါ။ 

၅ .  ထောက်ခံစာများ ( recommendation letters)

၂စောင် တောင်းလေ့ရှိပါတယ်။ ၂စောင်လုံး ကျောင်းက ဆရာတွေ ဆီကဖြစ်သင့်ပြီး အနဲဆုံး တစောင်က ဆရာဆီက ဖြစ်ရပါမယ်။ နောက်တစောင်ကတော့ counsellor တို့ အားကစားနည်းပြ ( Athletic coach) တို့ ကပေး မယ်ဆိုလဲလက်ခံပါတယ်။ အရေးကြီးတာက generic မဟုတ်ဘဲ ကျောင်းသား ကို သေချာသိ တဲ့ သူက ရေးတဲ့ထောက်ခံစာမျိုး ကမှ ပို တာသွားပါတယ်။ ကျောင်းသားကလည်း နဲနဲ လူရည်လယ် ဖို့လိုပါတယ်။ ကိုယ့်ကိုအကောင်းရေးပေးန်ုင်လောက်တဲ့ ဆရာမျိုးကို အကဲခတ်မိပြီး လိုမှသွားတောင်းတာမဖြစ်ရအောင်  ဆရာနဲ့ခင်မင်နေအောင် ၈လ တနှစ် ကြ်ုပြီး relationship build up လုပ်ထားရပါမယ်။ ကိုယ်သွားချင်တဲ့ field က ဆရာ ဆီက ရနိုင်ရင်တော့ အကောင်းဆုံးပေါ့။ ဥပမာ ကိုယ်က chemistry ကို မေဂျာ ယူနေချင်ချိန်မှာ ထောက်ခံစာကောင်းကောင်း ရေးပေးမဲ့ သူကလည်း Chemistry ဆရာဖြစ်နေရင်တော့ perfect ပါဘဲ။ ထောက်ခံစာကောင်းကောင်းတခု ရထားရင်လဲ အတော်တာသွားပါတယ်။ 

Final thoughts:

ကဲ အပိုင်း 3 ပိုင်း လုံးလိုက်ဖတ်လို့ ဒီဘူတာ ထိရောက်လာပြီဆိုရင်တော့ စာဖတ်သူဟာ ဆေး မမှီ တော့ပါဘူး။ဘယ်လိုဘဲ ဘူးခံဘူးခံ သင်ဟာနဲနဲတော့ ကိုယ့်ကလေးကို Ivy and top 10 colleges ရောက်စေချင်တဲ့ ဆန္ဒရှိတယ်, ရှိခဲ့တယ် ဆိုတာ ပေါ်နေပါပြီ။ စိတ်မပူပါနဲ့ မောင်ဘဦး လဲ အဲဒီ ပါတီဝင်ပါဘဲ။ တန်ဆေးလွန်ဘေးမို့ တဖက်စွန်း ကိုမရောက်ရင်ပြီးတာပါဘဲ။ ကလေး ကိုယ်နှိုက်ကလဲ  အဲလိုကျောင်းမျိုး တက်ခြင်တယ်ဆိုရင် မိဘက guide လုပ်ပေးနိုင် အောင်လို့ပါ။ နိဒါန်းတုံးက ပြောခဲ့တာလေးကိုဘဲ နိဂုံးမှာ ထပ်ပြောခြင်ပါသေးတယ်။ Ivy လိုနံမည်မကြီးပေမဲ့ ပညာရေးရော  ကျောင်းပြီးလို့ အလုပ်ရှာရင်ရော Ivy လိုရော Ivyထက်တောင် ကောင်းတဲ့ကျောင်းတွေရှိပါတယ်။  ဘဝမှာအောင်မြင်ဖို့ Ivy Colleges တွေတက်ဖို့ လုံးဝ မလိုအပ်ပါ။ ကလေးက ကြိုးစားချင်စိတ်ရှိရန်သာလိုပါသည်။ဒါပေမဲ့ ဒီလောက်နားချလို့ မှ နားမဝင်,တားဆီးမရ  Ivy and top 10 တက်ရအောင် ဆက်လုပ် အုံးမယ် ဆိုရင်တော့မောင်ဘဦးရဲ့ ကိုယ်တိုင် အတွေ့အကြုံ ကို မှီ ညမ်းပြီး ရေးလိုက်တဲ့ ဒီဆောင်းပါး လေးဟာ  ဆယ်ပြားဖိုးလောက်တော့ အသုံး တဲ့ ကောင်းပါစေရဲ့လို့။ တကယ်လို့ Ivy and top 10 မဝင်ရင်လဲ ဒီထဲမှာ ပါတဲ့ လမ်းစဉ် တွေဟာ top 20 colleges တို့ top 30 တို့ ကို ဝင်နိုင်စေရာမှာ, merit scholarship တွေ ရစေရာမှာ တစိတ်တပိုင်း သွားအထောက် အကူ ဖြစ်လိမ့် မယ်လို့ ရဲရဲ ကြီး အာမခံ ပါကြောင်း။ 

ပြီးပါပြီ။

မောင်ဘဦး

Ivy League နှင့် top 10 အမေရိကန် ကောလိပ်/တက္ကသိုလ် ဝင်ခွင့်ရလိုသူများလမ်းညွှန်။ 

ကျောင်းလျှောက်ရာမှာ အဓိက ကျတဲ့အစိတ်အပိုင်းများ။ 

၅ခု အကြမ်းဖြင်းစဉ်းစားနိုင်ပါတယ်။ တပိုင်းစီကိုလဲ အသေးစိတ်ပြန်ရှင်းအုံးမှာပါ။ ၅ခုလုံးကိုကောင်းဖို့လိုပါတယ်။ အမှတ်ကြီးဘဲကောင်းလို့မလုံလောက်သလို အမှတ်က အရမ်းနဲပြီး လုပ်အားပေးတွေကြီးဘဲများနေလို့လဲ မဖြစ်ပါဘူး။ 

၁ . ကျောင်းမှာယူခဲ့တဲ့ ဘာသာရပ်(class) များနဲ့ အမှတ်စာရင်း ( GPA)

၂ .   တနိုင်ငံလုံးအနေနဲ့စစ်တဲ့ အစိုးရစစ်လို့ခေါ်နိုင်တဲ့ SAT/ACT စာမေးပွဲတွေရဲ့အမှတ် ( scores and results of the standardized tests)

၃ .   Extracurricular လို့ခေါ်တဲ့ ကျောင်းစာပြင်ပ လှုပ်ရှားမှုများ – အားကစား, လုပ်အားပေး, အသင်းအဖွဲ့လှုပ်ရှားမှု, ခေါင်းဆောင်မှု, သုတေသန လုပ်ငန်း/ စာတန်းအတွေ့အကြုံ စသည်တို့ 

၄ .  ထောက်ခံစာများ ( recommendation letters)

၅ .  ကျောင်းဝင်ခွင့်စာစီစာကုံး ( admission essay) 

အရမ်းကို တခြားတဖက်ဖက်မှာ ထူးခြား ထူးချွန်နေသူတချို့ကတော့အဲဒါတွေမလိုပါဘူး။ ဥပမာ ဂေါက်သီးသမားTiger Woods (Stanford ကနေ ၂နှစ်နဲ့ထွက်သွား) တို့,  2002 Olympics Figure Skating champion Sarah Hughes ( Yale alumnus) တို့ပေါ့။ Florida Parkland high school mass shooting မှာ ဒဏ်ရာရပေမဲ့ကံကောင်းလို့ မသေတဲ့ David Hogg ဆိုတဲ့ကျောင်းသားတဦးဟာ  gun control activist အနေနဲ့ တနိုင်ငံလုံး ကိုလှဲ့ပြီးသူ့အတွေ့အကြုံကိုဟောပြော, TV , radio တွေမှာ အင်တာဗျုး တွေပေး, စတဲ့ လုပ်ရပ် တွေကို activist တယောက်အနေနဲ့ ကျောင်းကနေ တနှစ် ( break) အနားယူလှုပ်ရှားခဲ့အပြီးမှာတော့  ကျောင်းပြန်လျှောက်ချိန်မှာHarvard ကသူ့ကို SAT အမှတ်နဲပေမဲ့လဲ ၂၀၁၉မှာ ကျောင်းဝင်ခွင့်ပေးခဲ့ပါတယ်။ အဲလို exceptional circumstance ရှိတဲ့ကျောင်းသားမျိုးကတော့ ဒီဆောင်းပါးရဲ့ အကြံပေးချက်တွေကို လိုက်စရာမလိုပါ။ 

၁။ ကျောင်းတွင်ယူခဲ့သော ဘာသာရပ်(classes/courses) နှင့်မိမိ ကျောင်းမှ အမှတ်စာရင်း(Grade Point Average/GPA)

GPA ဆိုတာတော့ လွယ်လွယ်ပြောရရင် အမှတ်ပါဘဲ။ ဘာသာရပ်တခုမှာ အမှတ် ၁၀၀ ရရင် အကြမ်းဖြင်း GPA 4.0 လို့ယူဆပြီး ၉၅မှတ်ရရင် GPA 3.95 လို့ယူဆကြည့်ပါ။ Ivy/top 10 ကျောင်းတွေက အားကစားတွေ/ လုပ်အားပေးတွေ/ အသင်းအဖွဲ့တွေ ဘာပဲ ပြောပြော academic ကောင်းဖို့ကတော့ basic အနေနဲ့ နဲနဲ လိုပါတယ်။US အထက ကျောင်းတွေဟာ တနိုင်ငံလုံး တပြေးညီ သင်ရိုးညွှန်းတန်းတခုထဲနဲ့သင် တာမဟုတ်ပါ။ ကျောင်းဘယ်လောက်ကြီးတယ် funding ဘယ်လောက်တောင့်တယ်ပေါ်တည်ပြီး ဘယ် course တွေကို ယူလို့ရမရ အခွင့်ရေးတွေ နဲနဲ ကွာပါတယ်။ ခြုံပြောရရင်တော့ အထက်ပါ ကောလိပ်များ ဝင်လိုသူကျောင်းသားဟာ challenging class လို့ခေါ်နိုင်တဲ့ ပိုမြင့် ပိုခက်တဲ့ class ၆-၇ ခုလောက်တော့ high school သက်တမ်း မှာ ပြီးထားသင့်ပါတယ်။အဲဒီ အတန်းတွေကို Advanced Placement (AP) class လို့ခေါ်ပါတယ်။ လွယ်လွယ် ရှင်းပြရရင်တော့ တက္ကသိုလ်ပထမနှစ် ဒုတိယနှစ်မှာ ယူရတဲ့ class တွေပါ။ ဒါပေမဲ့ ယူရုံနဲ့လဲ မပြီးပါဘူး။ အမှတ်/GPA လဲအဲဒီဘာသာမှာကောင်းရပါမယ်။ ခက်လို့ စာမလိုက်နိုင်လို့ GPA အရမ်းကျသွားရင် AP class ကိုမယူတာမှကောင်းပါလိမ့်မယ်။ကျောင်းသား တယောက် AP class ယူသင့်မယူသင့်ကို ၈/၉/၁၀ တန်းက အမှတ်တွေကိုသုံးသပ်ပြီး ကျောင်းကstudent counsellor တွေကလဲ အကြံပေး လေ့ရှိပါတယ်။ ပုံမှန်အတန်းတွေမှာ အများဆုံး ရနိုင်တဲ့ GPA က 4ပါ။ AP class ကိုတော့ adjusted လုပ်ပေးတဲ့အနေနဲ့ အမှတ်၁၀၀ အပြည့်ရရင် GPA ကို 5 အထိတက်ပေး လို့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ကျောင်းတိုင်းမှာ မပြီးမဖြစ်ပြီးရမဲ့course/class တွေလဲရှိပါသေးတယ်။ ၄နှစ်အတွင်းမှာ အဲဒီ classes တွေမပြီးထားရင် AP ရဲ့ဘိုးအေ class တွေဘဲယူထားယူထား high school အောင်လက်မှတ် ထုတ်မပေးပါ။ 

ဥပမာ ပေးရရင် မစ်ချီဂန် အထက်တန်းကျောင်းတွေမှာ  သင်္ချာမှာ Algebra 1 & 2, နဲ့ Geometry ကို ၄နှစ်အတွင်းမှာ ပြီးအောင်ယူရပါတယ်။ဒါက အနဲဆုံးလိုအပ်ချက်ပါ။ အင်္ဂလိပ်စာ မှာဆိုလဲ High school English 9,10,11,12 class တွေအနဲဆုံးပြီးရပါမယ်။ အဲဒီ class တွေက အမှတ်ပြည့် ၁၀၀ ရရင် အမြင့်ဆုံး GPA 4အထိရနိုင် ပါတယ်။ပုံမှန်ကျောင်းသား တယောက် ဟာဆိုရင် ဥပမာ ၉တန်းမှာ Algebra 1 နဲ့ English 9, ၁၀တန်းမှာ Algebra 2 နဲ့English 10. စသည်ဖြင့်ယူသွား ကြပါတယ်။ ကျောင်းကောင်းသွားချင်တဲ့ ကလေးကတော့ အဲဒီနှုန်းနဲ့ သွားလို့မရပါဘူး။  ဥပမာ ၉တန်းမှာထဲက Algebra 1&2, English 9&10,  ၁၀တန်းမှာ Geometry နဲ့ English 11 & 12 စသည်ဖြင့်ပြီးအောင် ပိုများများ မြန်မြန် ယူထားရပါတယ်။ ဒါမှ ၁၁ တန်းလဲ ရောက်ရော Math AP class ဖြစ်တဲ့ Calculus တို့Statisticတို့,  English မှာဆိုလဲ  AP English literature တို့ AP English language and composition တို့ ဆိုတာတွေကို တက်ယူနိုင်မှာ  ဖြစ်ပါတယ်။ တချို့ ကျောင်းတွေမှာ ဆိုရင်  ကလေးက အလယ်တန်း ကျောင်းမှာ ထဲက စာလိုက်နိုင်ရင် accelerated class အနေနဲ့ Algebra 1 တို့ Algebra 2 တို့အထိ မြှင့်သင်ခဲ့တာလဲရှိပါတယ်။ အဲဒါ မျိုးဆိုရင်တော့ ကလေးက ၁၀ တန်းထဲကတောင် တချို့ AP class တွေစ ယူနေနိုင်ပါပြီ။

ဒါပေမဲ့ AP ယူရုံနဲ့လဲ မပြီးပါဘူး။ သင့်တော်တဲ့AP ကိုယူသင့်ပါတယ်။ ဥပမာ ကိုယ်က ကောလိပ် လျှောက်ချိန်မှာအင်ဂျင်နီယာလိုင်းလိုက်ချင်ပါတယ်ပြောပြီး ယူထားတာက AP Music Theory တို့ AP Psychology တို့ဆိုရင်လဲမကိုက်သေး ဘူး။ ဒီကျောင်းသားဟာ  AP Physics တို့ AP Maths တို့ကိုယူထားသင့်ပါတယ်။ ထိုနည်းတူဘဲ AP တက်ယူပြီး စာမလိုက်န်ုင်လို့ GPA 2 လောက်ပဲရနေရရင် ပုံမှန် class ယူပြီး GPA 3 ရတာက ပို တာသွားပါလိမ့်မယ်။ AP class တွေ တက်မယူခင်မှာ ကိုယ့်ကျောင်းက သတ်မှတ်ထားတဲ့ မပီးမဖြစ် class တွေကိုလဲ မလွတ်သွားရအောင်သတိထားရပါမယ်။ ဥပမာ physical education 1 credit တို့  social study credit တို့, reproductive health 1 credit တို့စသည်ဖြင့်ပေါ့။ AP class ယူသူတွေဟာ ကိုယ့်ကျောင်းက အပါတ်စဉ် လစဉ် စစ်ဆေးပြီး ရတဲ့ကျောင်း GPA အပြင် နှစ်ကုန်ရင် တနိုင်ငံလုံးမှာစစ်တဲ့  College board ကကျင်းပတဲ့ ( အစိုးရစစ်နဲ့ ကျောင်းစစ် ကွာသလိုမျိုးပေါ့) standardized AP test ကို ဝင်ဖြေခြင်ရင် ဖြေလို့ရပါိတယ်။ မဖြေမနေရတော့မဟုတ်ပါ။ အဲဒီကရတဲ့ grade ကိုတော့ ကျောင်း AP class မှာရတဲ့ GPA ထက် Ivy and top College တွေက ပိုယုံကြည်တန်ဖိုး ထားလေ့ရှိပါတယ်။ ကျောင်းရဲ့ GPA ကတကျောင်းနဲ့တကျောင်း အမှတ်ပေးပုံချင်း  နှိုင်းယှဉ်ရခက်လို့ပါ။ တွေးကြည့်ရင် မဆန်းပါဘူး။ 

နှစ်တိုင်း တတန်းပြီးတိုင်း ဘာသာရပ်အားလုံးရဲ့ အမှတ်တွေ (GPA ) ကိုပျမ်းမျှယူပြီး ကျောင်းသား တဦးဆီရဲ့cumulative/average GPA ထွက်ပါတယ်။ Ivy and top 10 သွားချင်တဲ့ ကလေးတွေဟာ GPA 3.8 နှင့်အထက်လောက် ရှိထားသင့်ပါတယ်။ တချို့ကျောင်းသားတွေက လူလည်ကျပြီး average GPA မြင့်အောင် ခက်တဲ့ဘာသာ( course) တွေရှောင်ပြီး အမှတ် ပေါပေါလောလော ရလေ့ရှိတဲ့ course တွေကိုရွေးယူ လေ့ရှိပါတယ်။ Admission officers တွေက ဒီ trick ကိုသိပါတယ်။ အမှတ်စာရင်းမှာ GPA number သာမက ဘာ course တွေ ယူထားလဲဆိုတာ ပါတော့ သိပ်ဖြီးလို့မရပါဘူး။ မသိမသာလေး လွယ်တဲ့ အတန်းတခု လောက်ယူထားတာကိစ္စ မရှိပေမဲ့ အဲလ်ုမျိုးအတန်းတွေ ကြီးဘဲ ၃-၄ခု ယူထားရင်တော့ admission officer တွေက အထာပေါက်သွားမှာပါ။ 

GPA နဲ့ပါတ်သက်လုံ့ ကြုံလို့ ဗဟုသုတလေးပြောပါအုံးမယ်။ USA မှာ ထုံးစံအတိုင်းက တကျောင်းလုံးမှာ GPA အမြင့်ဆုံးနဲ့အောင်တဲ့ကျောင်းသားကို Valedictorian,  ဒုတိယ GPA အမြင့်ဆုံးကျောင်းသားကို Salutatorian ဆ်ုတဲ့ဆု/နံမည်ပေးပါတယ်။ မြန်မာလို ဆိုရင်တော့ အဆင့် ၁  နဲ့ ၂ ထွက်သူတွေပေါ့။   ဒါပေမဲ့ဒီကကျောင်း တွေကအထက်မှာ ရှင်းပြတဲ့အတိုင်း ကိုယ်ယူတဲ့ course တွေပေါ်တည်ပြီး GPA ကိုကစားလို့ရနေတယ်လေ။ ဒါကြောင့် ခုနောက်ပိုင်း ကျောင်း တော်တော် များများက အသုံးမဝင် ပါဘူး ဆိုပြီး Valedictorian, Salutatorian ပေးတဲ့စနစ်ကိုဖြုတ်ပြီး top 10 students in the graduating class ဆိုပြီးဘဲ recognize လုပ်လာတာ များလာပါပြီ။

၂။ တနိုင်ငံလုံးစံထားသော  ( standardized tests) အစိုးရစစ် စာမေးပွဲ များနှင့် ထို အမှတ် တို့ အရေးပါမှု:

SAT နဲ့ ACT စာမေးပွဲများကိုဆိုလိုပါတယ်။ SAT ကပို လူသိများပါတယ်။ Midwest ကောလိပ်များက ACT ကိုပိုယဉ် ပါးပါတယ်။ SAT ဖြေတာကပို အသုံးတဲ့ပါလိမ့်မည်။ ကျောင်းက counsellor တို့ College tour သွားရင် ရှင်းပြ တဲ့ သူတွေကတော့  SAT scores ကိုသူတို့က အရမ်းအရေးမထားဘူး။ SAT အမှတ်ကောင်းတိုင်းလဲ ဝင်ခွင့်ရချင်မှရတာ စသည်ဖြင့် အမြဲ ပြောပါတယ်။ နဲနဲ တော့မှန်ပေမဲ့ နားမယောင်ပါနဲ့။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတာ နောက်ကျ ထပ်ရှင်းပါ မယ်။ ကျောင်း တကျောင်း နဲ့ တ ကျောင်း ပေးထားတဲ့ အမှတ်(GPA) က နှိုင်းယှဉ်ရခက်တဲ့အတွက်အစိုးရစစ် သဖွယ် ဖြစ်သော SAT စာမေးပွဲ အမှတ်ကို လဲ ပြန်ကြည့်ရတာဖြစ်ပါတယ်။  

SAT က General နဲ့ Subject tests တွေရှိပါတယ်။ SAT subject test တွေက မဖြေမနေရမဟုတ်ပါ။ ဒါပေမဲ့ Ivy နဲ့top 10 သွားချင်တဲ့ ကလေးကတော့ အနဲဆုံး subject test ၂ခုလောက်ဖြေထားသင့်ပါတယ်။  SAT Physics, SAT Biology စသည်ပေါ။ SAT general က English နဲ့ Maths ကိုဘဲစစ်တာဖြစ်ပြီး တပိုင်းကို အမှတ် ၈၀၀ စီနဲ့ အားလုံးအမှတ် ၁၆၀၀ ပေးပါတယ်။ SAT ကိုတာဝန်ယူ ကျင်းပပေးတာက college board ဆိုတဲ့ အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်ပြီး တလခြားခန့်စီနဲ့  တနှစ် ကို ၆-၈ ခါလောက်ကျင်းပပါတယ်။ စာမေးပွဲကို ကြိုက်သလောက် တကြိမ်ထက် မက ဝင်ဖြေနိုင်ပါတယ်။ တက္ကသိုလ် လျှောက်ရာမှာ အကောင်းဆုံး/အများဆုံး အခေါက်က ရတဲ့ အမှတ်တခုကိုဘဲ ရွေးပို့ချင်ရင် အဲလို ပို့ ခွင့်ရှိပါတယ်။

ဘယ်စာမေးပွဲမဆို စာတတ်တဲ့အပြင် စာမေးပွဲကိုလဲ ဖြေတတ်မှ အမှတ် ပိုကောင်း ကောင်းရပါတယ်။ SAT လဲထိုနည်းတူပါဘဲ။ Practice tests တွေများများ လုပ်ဖို့လိုပါတယ်။ နောက်တခုက SAT ဟာ အထက်တန်းကျောင်းlevel ဘဲစစ်တာဖြစ်ပါတယ်။ အထက်တန်းကျောင်းသား အများစုကို ဖြေနိုင်အောင်စစ်တာပါ။ ကောလိပ်အဆင့်, AP အဆင့် မေးခွန်းတွေ လုံးဝမပါ ပါဘူး။ ဥပမာ သင်္ချာမှာဆိုရင်  Algebra 1,2 နဲ့ Geometry အထိကဘဲမေးခွန်းထုတ်ခွင့်ရှိပါတယ်။  AP math level ဖြစ်တဲ့ Calculus တို့ Statistic တို့ထဲက မေးခွန်းတွေ ထဲ့မထားပါဘူး။ဆိုလိုတာက  ကိုယ်ဟာ advanced level / AP level math ယူထားပေမဲ့ SAT အမှတ်ကောင်းဖို့အတွက် ဆိုရင်တော့အဲဒါက သိပ်အကျိုးမ ရှိပါဘူး။ SAT tests တွေကို ပြန်ဆင်းပြီး ထပ်ခါတလဲလဲ ပြင်ဆင်ရမယ်ဆိုတာ မမေ့ပါနဲ့။English ကတော​ maths လောက်မစိမ်းကားဘူး။ Advanced/AP level English တွေပြီးထားရင် SAT English test မှာလဲ နဲနဲ သွယ်ဝိုက်ပြီး တပန်းသာပါတယ်။ 

ဒါကြောင့်မို့ SAT ဖြေနိုင်ဘို့ကို ၁၂တန်းထိ စောင့်နေစရာ မလိုဘူး။ ကျောင်းကောင်းကောင်း သွားချင်တဲ့ကလေးဟာ ၁၀တန်းနှစ် နွေကထဲက စပြင်ဆင်သင့်ပြီ။ ပြီးရင် ၁၁တန်းနှစ်စမှာ ကိုယ့်အခြေအနေသိ အောင်ပထမဆုံး တခါစဖြေသင့်ပါတယ်။ ပြီးရင် ၃-၄ လလောက်ထပ်ပြင်ဆင်, ကိုယ့်အမှတ်နဲတဲ့ area ကဘယ်ဟာလဲဆိုတာသုံးသပ် , အဲနေရာကိုဖိပြင်ဆင်ပြီး ၁၁တန်း နှစ်လယ်လောက်မှာ ဒုတိယတခါ ပြန်ဖြေသင့်ပါတယ်။ အဲဒီအမှတ် ကိုကြည့်, လိုအပ်တာတွေကို ထပ်ဖြည့်စွက်ပြင်ဆင်ပြီး ၁၁တန်းနွေမှာ တတိယ အကြိမ်လောက်ပြန်ဖြေသင့်ပါတယ်။Hopefully အဲဒီအကြိမ်ဟာ ကလေးအတွက် အမှတ် အများဆုံး အကြိမ်ဖြစ်ဖို့များပါတယ်။ လိုအပ်တဲ့ နေရာကို မပြင်ဆင်ဘဲ လတိုင်း စာမေးပွဲကြီးဘဲ ဝင်ဖြေနေရုံနဲ့တော့ အမှတ်က အလိုလို တက်လာမှာမဟုတ်ပါ။ ၁၂ တန်းရောက်ရင် ကျောင်းပြန်ဖွင့်ပြီးပြီးချင်း October လောက်မှာ ကောလိပ်ဝင်ခွင့် ဖေါင်တွေစဖြည့်ရပြီ။ အရမ်း လိုအပ်ရင်တော့ ၁၂ တန်းနှစ်စမှာ SAT ကို စတုတ္ထအကြိမ်ထပ်ဖြေ လို့အချိန်မှီနိုင် ပေမဲ့ နဲနဲ ကသီလို့ပါ။

အဓိကက Practice test တွေများများ လုပ်ပြီး ကိုယ်မှားတဲ့ နေရာတွေကိုပြန်ဖိဖတ် ဖို့ပါဘဲ။ Princeton review တို့Kaplan တို့က ထုတ်တဲ့ exam prep စာအုပ်တွေရှိပါတယ်။ မဝယ်တောင် ကျောင်းစာကြည့်တိုက် တွေမှာရှိတတ်ပါတယ်။ YouTube ပေါ်မှာလဲ SAT prep Khan video တွေ free ရပါတယ်။ ကျောင်းသားက ရှာပြီး လုပ်ချင်စိတ်ရှိဖို့ဘဲ လိုပါတယ်။ ပိုက်ဆံပေး တက်ရတဲ့  SAT prep ကျုရှင်တွေ တက်ရမလားလို့ ကျွန်တော့်ကို လာမေးလေ့ရှိပါတယ်။ တက်နိုင်ရင် အရှုံးမရှိပါဘူးလို့ ဖြေပေမဲ့ မတက်နိုင်ရင်လဲ ကလေးကသာ ရှာဖွေကြိုးစားချင်စိတ်ရှိရင်အထက်ပါ resources တွေရှိတဲ့အတွက် အားငယ်စရာ မလိုပါဘူးလို့ ပြောကြားလိုပါတယ်။ Plan ဆွဲရမယ်။ အချိန်ပေး ပြင်ဆင်ရမယ် – အဲဒီ နှစ်ချက်က ပိုအရေးကြီးပါတယ်။ အမှတ် ကောင်းချင်ရင် ၈-၉ လလောက် SAT ကိုseriously အချိန်ပေး ပြင်ဆင် သင့်ပါတယ်။

SAT အမှတ်ဘယ်လောက်ရရင် Ivy/ top 10 universities တွေဝင်ဘို့ သေချာမလဲလို့ မေးလေ့ရှိပါတယ်။ SAT အမှတ်တခုထဲ ကြည့်ဆုံးဖြတ်တာမဟုတ်တဲ့အတွက် ၁၆၀၀ အပြည့်ရတောင် အာမ မခံဘူးလို့ ဖြေကြပါတယ်။ အဲဒါလဲ မှန်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ incoming class ရဲ့ ပျမ်းမျှ SAT scores ဆိုတာ ကျောင်းတိုင်းကို တက်ကြည့်/ ဂူဂယ်လုပ်ကြည့်လို့ရပါတယ်။ ဖွက်ထားလို့မရပါ။ Yale, Harvard, Stanford, Princeton အား လုံးဟာ ၁၅၄၀-၁၅၆၀ ပါတ်ဝန်းကျင်မှာရှိ ပါတယ်။ သူတို့ရဲ 25th percentile ဟာ ၁၄၉၀ ပါတ်ဝန်းကျင်မှာရှိပါတယ်။ ဆိုလိုတာကကျောင်းသား မှာ တခြားအရမ်းကို ထူးခြား ထူးချွန်တဲ့ အချက်တွေရှိရင်တော့ ၁၄၉၀ လောက်နဲ့ဝင်နိုင်ပေမဲ့ ကိုယ်ဟာ Tiger Woods လောက် Golf မရိုက်တတ်ဘူး, Malala လို Nobel ဆု ရမထားဘူးဆိုရင်တော့ ၁၅၅၀ လောက်တော့ ရထားသင့်ပါတယ်။ ကျွန်တော့်ကိုယ်တွေ့  ဝင်သွားတဲ့ မြန်မာကလေး တွေလဲ အဲလောက်တော့အနဲ ဆုံးရကြတယ်။ Hard proof  တော့မရှိပါ။ Circumstantial evidence နဲ့ မောင်ဘဦးရဲ့ extrapolation, educated guess လို့ဘဲပြောပါရစေ။ လက်မခံချင်လဲရပါတယ်။ နမူနာ တခုပေးပါမယ်- SAT perfect score ၁၆၀၀ ( သူ့ခေတ်ကတော့၂၄၀၀ system နဲ့ပေါ့) ရရက်နဲ Ivy တခုမှမဝင်ခဲ့တာ တော့ Shaan Patel ဆိုသူကျောင်းသားတဦးပါ။  ဒါပေမယ့်အခုတော့ သူက PrepExpert ဆိုတဲ့ SAT exam prep ကုမ္ပဏီ ပြန်ထောင်ပြီး အရမ်းကျော်ကြားတဲ့ entrepreneur ဖြစ်နေပြီ။ သူများကို Ivy ဝင်အောင် သူကပြန်သင်နေတာလေ။ Shark tank TV show ရဲ့ Dallas Maverick ဘတ်စကက်ဘော အသင်းပိုင်ရှင် သဌေး Mark Cuban က သူ့ကိုရွေးပြီးတော့ ကုမ္ပဏီကို ငွေ ပန့်ပိုး ထောင်ပေးသွားတယ်လေ။ Ivy college တက်ရမှ ဘဝမှာ အောင်မြင်တာ မဟုတ်ဘူးဆိုတာ နောက်ထပ်နမူနာ ပြတာပါ။ နောက်တမျိုးရှုထောင့်က ကြည့်ပြန်ရင်တော့လဲ တခြား factor တွေက weak ဖြစ်ရင် , application process ကို coach လုပ်ပေးမဲ့လူမရှိရင် SAT perfect score ရပေမဲ့လဲ သူလျှောက်ခဲ့ တဲ့ Ivy အားလုံးက သူ့ကို reject လုပ်ခဲ့တာ သင်ခန်းစာ ယူစရာပါလို့။ စိတ်ဝင်စားလို့ မောင်ဘဦးက သူ့ biography ကို လျှောက်ဖတ်ကြည့်လို့ပါ။ သူ့အမှတ်နဲ့ full scholarship လဲပေးတဲ့ U of Southern California, Los Angeles မှာဘဲ သူတက်ဖြစ်လိုက်တယ်တဲ့။ 

ထိုနည်းတူဘဲ SAT score တခုထဲကိုပဲကြည့်ပြီး ငါတို့က ရွေးတာမဟုတ်ဘူးဟေ့ လို့  admission officer တွေကpolitically correct ဖြစ်အောင် အော်နေပေမဲ့ မောင်ဘဦး တို့ လို first generation immigrant တွေအနေနဲ့ မှတပါးတခြားလဲ အားထားရာမရှိတော့ ( ဥပမာ မိဘက Ivy ထွက်ကျောင်းသားဟောင်း  alumnus လဲမဟုတ်, ကျောင်းကိုလဲ ငွေမလှုထား,  board of trustee member တွေနဲ့လဲအမျိုးမတော် etc etc) SAT score ကို အရေးပေးသင့်တယ်လို့ မောင်ဘဦးက personally ယူဆပါကြောင်း။

နိဒါန်း

ဒီဆောင်းပါးကို ရေးမယ်မရေးဘူး ချီတုံချတုံ တော်တော်စဉ်းစားခဲ့ပါတယ်။ မရေးချင်ရတဲ့အကြောင်းရင်းကတော့မိမိသားသမီးဟာ top 10 university တွေဝင်မှဘဲ ပညာသင်ရကျိုးနပ်မယ်လို့အထင်မှားမှာစိုးလို့ကြောင့်, အရင်ခေတ်ကမြန်မာပြည်မှာလို သားသမီးကစိတ်ဝင်စားစားမစားစား ၁၀တန်းအမှတ်မှီရင်  ဆေးကျောင်းအတင်းတက်ခိုင်းတဲ့မိဘတွေလိုဖြစ်လာမှာစိုးလို့,  ပညာဆိုတာရှာဖွေ ချင်စိတ်ရှိတဲ့ ကျောင်းသားပေါ်ဘဲတည်ပြီး ဘယ်ကျောင်းမှာတက်ရမှ လို့မတည်တာမို့လို့,  Ivy လိုနံမည်မကြီးပေမဲ့ ပညာရေးရောအလုပ်ရရေးရော Ivy လိုရော Ivyထက်ကောင်းတဲ့ကျောင်းတွေရှိပါလားဆိုတာ သိမြင်ပြီး Ivy ကိုမလိုအပ်ဘဲစွဲလမ်းနေမှာစိုး လို့  စတဲ့ မကောင်းချက်တွေ,  လမ်းလွဲမှုတွေ ကိုကျွန်တော်ကမြင်ထားလို့ပါ။ထပ်ပြောပါမယ်။ ဘဝမှာအောင်မြင်ဖို့ Ivy colleges တွေတက်ဖို့ လုံးဝ လုံးဝ မလိုအပ်ပါ။ ကြိုးစားချင်စိတ်ရှိရန်သာလိုပါသည်။

ဒါပေမဲ့တခါတလေ ရေးချင်ရချင်းကတော့ ကလေးကလဲ စိတ်ပါကြိုးစားပြီး top 10 university တွေမှာတက်ချင်ရင် ကိုယ့်မြန်မာကလေးတွေ ကို ကုလားတို့ တရုပ်တို့ ကိုရီးယားတို့ ဗီယက်နမ်တို့နဲ့ယှဉ်ရင် မကျန်စေခဲ့ချင်လို့ပါ။တကယ်တော့ Ivy College ရူးတာဟာမြန်မာတင်မဟုတ် Asian တော်တော်များများဒီအစွဲရှိကြပါတယ်။ အဖြူတွေလဲ Asian လောက်သာမဆိုးပေမဲ့ Ivy ကျောင်းဆင်းတွေရဲ့ဘဝမှာ နဲနဲ အားသာချက်ကိုသ်မြင်ကြပါတယ်။ ကလေးကလဲစိတ်ပါတက်ချင်တယ်, ကိုယ်သင်လိုတဲ့ ဘာသာရပ်နဲ့လဲကိုက်တယ်ဆိုရင်, ကလေးကလဲ အမှတ်မှီတယ်ဆိုရင်  Ivy college တက်လို့ ဘာမှဆိုးကျိုးမရှိပါ။ အဲလိုလူတွေကို ကျွန်တော်ကူညီလမ်းညွှန်ချင်လို့ပါ။  Ivy education တွေကို ဝေဖန် လာရင်ကျွန်တော် ပြန်ဖြေရှင်းဘို့အစီစဉ်မရှိပါ။  Ivy Colleges တွေရဲ့ အားသာချက်/အားနဲချက်(pros and cons) ကို ငြင်းခုန် debate လုပ်ဖို့ ဦးတည်ရေးတဲ့ blog မဟုတ်ပါ။ မလိုသူကျော်သွား လိုသူဖေါ်စားနိုင်အောင်သာ ရေးပါတယ်။ 

အဲလိုစဉ်းစားမိတဲ့အခါမှာ ဒဲ့ပြောရရင်တော့ မြန်မာထဲမှာ အတွင်းကျကျ ကိုယ်တွေ့ ကို ပြန်ရှင်းပြနိုင်သူ မျိုး မတွေ့သေးဘဲ ကျွန်တော်မှမရေးရင် သိပ်ရေးမဲ့လူမရှိဘူးဆိုတာ မြင်လာပြန်တော့လဲ အများအကျိုးအတွက်ရေးချင်စိတ်ပေါက်လာပြန်ပြီး နောက်ဆုံးခုလိုရေးမယ်လို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်ပါတယ်။ ဘာလို့ ကျွန်တော်က ကိုယ့်ကိုယ်ကို ရေးဖို့ qualify ဖြစ်တယ်လို့ဆိုရသလဲဆိုတော့ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင်ကဒီလမ်းကိုသေသေချာချာလျှောက်ခဲ့ပြီး result ကလည်းကောင်းခဲ့တော့ ဘာတွေလိုတယ် လုပ်သင့်တယ်ဆိုတာတွေကို ရိပ်စားမိလာလို့ပါ။ သေချာထပ်ရှင်းပါမယ်။

ကျွန်တော့သမီးဟာ ၂၀၂၀ခုနှစ်မှာ အထက်တန်းကျောင်းပြီးလို့ Stanford University ကိုတက်ခွင့်ရပါတယ်။ ဒါတင်မက Harvard နဲ့ Yale ကလည်းဝင်ခွင့်ရပါတယ်။ သမီးက Stanford ကိုပိုကြိုက်လို့ ကျန်တဲ့၂ခုကိုမယူပါ။Stanford မှာလဲ ကြိုပေးတဲ့ early admission processes နဲ့ဒီဇင်ဘာလထဲက သမီးက အဖြေသိရပြီးသားပါ။ ဆိုလိုတာက ကံကောင်းပြီး Ivy Colleges တွေအကုန်လိုက်လျှောက်ပြီးမှ ကျောင်းတကျောင်းကျောင်းနဲ့ချိတ်သွားတဲ့ကျောင်းသား မျိုးမဟုတ်ပါ။ သမီးရဲ့ CV/ Resume/ application ဟာ strong ဖြစ်ကြောင်းထင်ရှားနေတာမို့ သူတို့( admission officers) ဘာတွေ ကြည့်တတ် လိုချင်တတ်လဲဆိုတာ ကျွန်တော်က နဲနဲ မှန်းလို့ရနေပါပြီ။ နောက်တခုက ကျွန်တော်နဲ့ သမီးကလဲ ၄နှစ်လောက်ကြိုပြီး ၉တန်းတက်ကထဲက ကောလိပ်လျှောက်ဖို့ကို စီမံကိန်းချ, လိုအပ်တာတွေကို လေ့လာ research လုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ အချိန်ပေးမယ် အင်္ဂလိပ်လို ဖတ်မယ်ဆိုရင် ကောလိပ်ဝင်လမ်းညွှန်စာအုပ်, ဆောင်းပါးတွေ ရိုက်သတ်မကုန်အောင်ရှိပါတယ်။ ထိုလိုလူတန်းစားတွေအတွက် ကျွန်တော့ဆောင်းပါးက သိပ်အရေးပါမှာမဟုတ်ပါ။ ကျွန်တော်ကလဲ ထိုလူတွေအတွက်မရည်ရွယ်ပါ။ သိလိုတဲ့မြန်မာမိဘများကိုသာရည်စူးပါတယ်။ ကိုယ်ချင်းစာလို့ပါ။ ကိုယ်တွေ လက်ထက်တုံး ကလဲ စာအုပ်တွေလိုက်ဖတ်, အသိတွေထဲက သမီးထက်အတန်းကြီးသူတွေ top ten university ဝင်သူတွေကို ဘယ်လိုပြင်ဆင်ကြသလဲဆိုတာတွေကိုလိုက်မေးမြန်းစုံစမ်းခဲ့ပါတယ်။  Privacy ကြောင့်နံမည်တော့မတပ်ပါ။ ဒါပေမဲ့ ထိုကျောင်းသူကျောင်းသားလေးများကိုကြည့်ရင်လဲ Ivy ကျောင်းတွေကဘာကို လိုချင် လဲဆိုတာနဲနဲ အိုင်ဒီယာ ရေးရေးလေးရလာပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ကြိုပြောပါမယ်။ ဖြတ်လမ်း , အလွယ်လမ်းမရှိပါ။ အဲဒါကိုမှသိချင်ရင်တော့ အချိန်ကုန်ခံပြီး ဒီဆောင်းပါးဆက်မဖတ်ပါနဲ့။ ကလေးကိုယ်နှိုက်က လိုချင်ကြိုးစားမှဖြစ်ပါမယ်။ အားထုတ်ရကျိုးနပ်အောင်သာ ဒီဆောင်းပါးကလမ်းညွှန်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။ ထပ်ပြောပါမယ်  don’t continue reading this blog if you are expecting to find a short cut for there is none in this blog. သူများထက်ပိုကြိုးစားရပါတယ်။

ကျွန်တော့်စာရေး ဝါသနာကို ခင်သူတချို့သိပါတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၅ နစ်ကျော်ကလဲ မြန်မာပြည်မှ ပြည်ပထွက်လုပ်ကိုင်ပညာရှာလိုသူ ဆရာဝန်ငယ်များအတွက်လမ်းညွှန်အနေနဲ့ နိုင်ငံပေါင်းစုံ မှာ ဆေးလောကရဲ့ training and work opportunities ကို နှိင်းယှဉ်ပြပေးထားတဲ့ ဆောင်းပါးရှညိကြီးတခု ၃-၄ပိုင်းခွဲပြီး ရေးခဲ့တာဟာ အသုံးကျတယ်ဆိုပြီး အတော်လူကြိုက်များခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီဟာကတော့ အင်္ဂလိပ်လိုပါ။ ” In search of a promised land, the Burmese medical nomads” ဆိုတာ ဂူဂယ်လုပ်ကြည့်နိုင်ပါတယ်။ ခုလဲ ၄ ပိုင်းလောက်ခွဲရေးရပါလိမ့်မယ်။လွတ်လပ်စွာ share နိုင်ပါတယ်။ Cut and paste တော့မလုပ်စေချင်ပါ။ မူလစာရေးသူပျောက်သွားမှာစိုးလို့ပါ။Creditလိုချင်တာထက် facts တွေကို အယူလွဲ, အဓိပ္ပါယ်ကောက်လွဲမှာစိုးလို့ပါ။ share ဆိုရင် လိုအပ်ရင်မူလစာရေးသူက comment တွေကို လိုက်ပြီး ဖြေရှင်းပေးလို့ရသေးလို့ပါ။ အကျိုးမရှိကန့်လန့်တိုက် comment တွေတော့ရှင်းဖို့အချိန်ပေးမှာမဟုတ်ပါ။ အသုံးမတဲ့သူတွေကျော်သွားကြပါ။ facts/ အကြောင်းအချက်များ လိုအပ်မှားယွင်းလို့ ထောက်ပြခြင်းမျိုး ကိုတော့ အချိန်မရွေးကြိုဆိုပြီးမှားနေတာကိုပြင်ဖို့ ဝန်လေးမဲ့သူမဟုတ်ပါ။နောက်ဆုံးတခုကတော့ affirmative action ရဲ့ပံ့ပိုးမှုနဲ့ ဝင်ခွင့်ရတဲ့ နည်းလမ်းကိုတော့ ကျွန်တော် ဒီဆောင်းပါးမှာbeyond the intended scope မို့ဆွေးနွေး ညွှန်ပြမှာမဟုတ်ပါဘူး။ 

Ivy League ထဲမှာပါတဲ့ ကျောင်းတွေကတော့ Brown University, Columbia University, Cornell University, Dartmouth College, Harvard University, University of Pennsylvania, Princeton University နဲ့ Yale University တို့ဖြစ်ပါတယ်။ အကုန်လုံး Northeast USA မှာရှိပြီး နိုင်ငံဟာ အင်္ဂလိပ်ကိုလိုနီဘဝမှာ ရှိစဉ်က ဖွင့်ခဲ့တဲ့ကျောင်း ဟောင်းဟောင်းကြီး  တွေပါ။ နောက်ပေါက် Stanford University ဟာ Ivy League ထဲမှာမပါပါ။ သူကPalo Alto လို့ခေါ်တဲ့ San Francisco နားကမြို့လေးမှာ ရှိပါတယ်။ သို့သော် ကျောင်းဝင်ခွင့်နှုန်းအနဲဆုံး/အခက်ဆုံးနဲ့ USA ရော ကမ္ဘာမှာပါ စာရင်းပြုစုတိုင်း prestigious အဖြစ်ဆုံးထိပ်ဆုံးမှာ သူတလှဲ့ ကိုယ်တပြန် ရှိနေလေ့ကတော့ Harvard နဲ့ Stanford တို့ဖြစ်ပါတယ်။ Stanford က STEM လို့ခေါ်တဲ့ သိပ္ပံနည်းပညာ တွေမှာနဲနဲပိုအားသာပြီး Harvard က ဥပဒေရေးရာ, နိုင်ငံရေး , liberal arts ဘာသာရပ် တွေမှာနဲနဲပိုအားသာပါတယ်။

Ivy ကျောင်းတွေထဲမှာတင် ဝင်ဖို့ခက်တာနဲ့ prestigious ဖြစ်တာကိုယှဉ်လိုက်ရင် အုပ်စု၂ခုကွဲနေပါတယ်။Columbia, Harvard, Princeton, U Penn နဲ့ Yale က ကျန်တဲ့၃ခုနဲ့စာရင် နဲနဲပိုဝင်ခွင့် ခက်လေ့ရှိပါတယ်။ ပိုPrestigious ဖြစ်တယ်လို့ယူဆခံရ ပါတယ်။  အဲဒီအပြင် Ivy နည်းတူ ဝင်ဖို့ခက်, prestigious ဖြစ်ပြီးနိုင်ငံရဲ့ top 10 schools ထဲမှာပါတယ်လို့ ယူဆခံရတဲ့နောက် ကျောင်း ၂-၃ ခု ကတော့ Massachusetts Institute of Technology ( MIT) , California Institute of Technology ( CalTech) နဲ့ University of Chicago တို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီနောက်top 15 to 20တို့,  top 25 တို့ကတော့စာရင်းပြုသူပေါ်တည်ပြီး ဘယ်ကျောင်းတွေပါတယ်ဆိုတာ နဲနဲစကွဲပြားအငြင်းပွားစရာလေးတွေရှိလာပြီမို့ ဒီဆောင်းပါးထဲမှာ မဆွေးနွေးတော့ပါ။ နောက်ဆုံး publicly available data အရ ၂၀၁၈ မှာ ကျောင်းလက်ခံ နှုံးထားတွေကတော့ Stanford 4%, Harvard and Princeton 5%, Columbia and Yale 6%, CalTech and MIT 7%, Brown and U Penn 8%, Cornell 11% တို့ဖြစ်ပါတယ်။

ကောလိပ်ကျောင်းလျှောက်မှု အချိန်ဇယား (timeline)

USA မှာ အထက်တန်းကျောင်းက ၉-၁၂ တန်း ၄နှစ် တက်ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။  Freshman, Sophomore, Junior နဲ့Senior နှစ်တွေလို့ ပိုလူအသုံးများပါတယ်။ Top 10/ Ivy College တွေဝင်ခြင်ရင် ၉တန်းထဲက ဘာလုပ်မယ်, ဘာclass/courses တွေယူမယ်ဆိုတာ စဉ်းစားစီစဉ်သင့်ပါပြီ။ အဲလို စီစဉ်မှ တကယ်ပိုအရေးကြီးတဲ့  ၁၁-၁၂တန်းကျရင် ကိုယ်ယူသင့်တဲ့ class တွေယူနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ Advanced Placement လို့ခေါ်တဲ့ AP class အနဲဆုံး ၆-၇ခုတော့  high school သက်တမ်းမှာ ယူထားပြီးဖြစ်သင့်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တချို့ AP တွေက ယူချင်တိုင်း ယူလို့မရပါဘူး။ Prerequisite class လို့ခေါ်တဲ့ သူ့မတိုင်ခင် အောင်ပြီးသား course တွေရှိရပါမယ်။ ဒါကြောင့်မို့ လိုမယ်ထင်တဲ့ class တွေကို ၉-၁၀ တန်းမှာ ရွေးယူထားသင့်ပါတယ်။ နောက် extracurricular လို့ခေါ်တဲ့ အသင်းအဖွဲ့လှုပ်ရှားမှုတွေ, student government လို့ခေါ်တဲ့ ကျောင်းကောင်စီ တွေမှာပါဝင်လှုပ်ရှားချင်ရင်လဲ ၉တန်းလောက်ထဲက အသင်းဝင်အနေနဲ့ စပါဝင်ထားမှ ၁၁-၁၂ တန်းမှာ ကိုယ်က ခေါင်းဆောင်ပိုင်းနေရာ( leadership position) ကို ဝင်အရွေးခံပြီး ရဖို့ အခွင့်အလမ်းရှိမှာဖြစ်ပါတယ်။ 

ကျောင်းလျှောက်တဲ့ ဖေါင်တကယ်စဖြည့်, စာစီစာကုံးတင်, အမှတ်စာရင်းတွေ ​ထောက်ခံစာတွေစပို့ရတာတော့ ၁၂တန်းရဲ့ September- November ၃လလောက်အတွင်းမှာလုပ်ရပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ အဲဒါတွေကို အချိန်မှီအောင်၁၁တန်းနောက်ဆုံးထားပြီး SAT/ ACT စာမေးပွဲ တွေကိုဖြေထားသင့်ပါတယ်။ စာမေးပွဲတွေက အများဆုံးအခေါက်မှာရတဲ့အမှတ်ကို ရွေးပို့လို့ရတာမို့ ကျောင်းသားအများစုက အဲဒီစာမေးပွဲတွေကို ၂-၃ ခါ ထပ်ထပ်ဖြေကြတာမို့အချိန်ခွာပေးထားသင့်ပါတယ်။ ပုံမှန်အားဖြင့်အဲဒီစာမေးပွဲတွေက တနှစ်ကို ၆-၈ ခါလောက်ကျင်းပပေး ပါတယ်။ကျောင်းလျှောက်ရာမှာ ကျောင်းဝင်ခွင့် စာစီစာကုံးက ၁-၃ပုဒ်လောက်ရေးရတာမို့ ၁လလောက်အချိန်ပေး အိုင်ဒီယာမွေး/ရွေးပြီးခေါင်းထဲမှာ စာစီထား အချိန်ပေးသင့်ပါတယ်။ ၁၂ တန်းရဲ့ ဒီဇင်ဘာ လဆန်းမှာ ဝင်ခွင့် ဖေါင်ပိတ်လေ့ရှိပြီး မတ်လကုန်မှာ ကျောင်းဝင်ခွင့်တွေ ကျေညာလေ့ရှိပါတယ်။ Early Action/Decision စနစ်နဲ့ဝင်လျှောက်ရင်တော့ ကိုယ်လိုချင်တဲ့ကျောင်း ရမရကိုဒီဇင်ဘာလကုန်မှာ သိရပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ၁၁တန်းအောက်တိုဘာမှာ တနိုင်ငံလုံးကကျောင်းသားတွေ မဖြေမနေရ  SAT အငယ်စားဖြစ်တဲ့ PSAT ကိုဖြေရတယ်။ SAT ပြင်ဆင်နေပြီးသားဖြစ်ရင် PSAT ကိုသပ်သပ်ပြင်ဆင်စရာမလိုတော့ဘူး။ PSAT အမှတ်ကို ကြည့်ပြီး ၁၂တန်းမှာNational Merit Scholarship လျှောက်ခွင့်ရှိမရှိကိုလဲ ဆုံးဖြတ်တာမို့ပါ။  ခြုံပြောခြင်တာတော့ ၁၁တန်းနောက်ဆုံးထားပြီး SAT ကို လေးလေးနက်နက်ပြင် ဆင်သင့်ပြီ။ ၁၀ တန်းနွေကစရင်ပိုကောင်းတယ်။